Η στιγμή και το θρίλερ

ΣΤΙΓΜΗ

..για κείνες τις πολλές στιγμές, αλλά και τη μία, εκείνη τη μοναδική.. 

   Συνήθως ο χειμώνας έρχεται το συντομότερο στη διάρκεια κάποιων ημερών, αλλά όχι απ΄τη μια στιγμή στην άλλη, όπως έγινε φέτος, σήμερα δηλαδή. Κι όποιοι είναι της στιγμής, έτρεξαν τη Δευτέρα στο Καραβοστάσι, μιά ώρα και κάτι από τα Γιάννενα, για να χαρούν τη θάλασσα και τις τελευταίες στιγμές του καλοκαιριού. Αυτές που συνηθίζουμε να απαθανατίζουμε με τον φωτογραφικό φακό, γιατί ως γνωστόν, ο άνθρωπος αρέσκεται στο να παγώνει τις στιγμές, για να τις κάνει ακόμη πιο σημαντικές,   να τις διατηρήσει  στη μνήμη. Επιθυμεί να αποτυπώνει το χρόνο. Και μάλλον η έννοια του χρόνου είναι απλώς μια ψευδαίσθηση που αποτελείται από ανθρώπινες αναμνήσεις, από ανθρώπινες στιγμές.

   Σύμφωνα με το λεξικό του Δημητράκου, στιγμή είναι το τσίμπημα κάποιου αιχμηρού, μικρούτσικου αλλά σουβλερού αντικειμένου, μιας βελόνας που στίκτει το δέρμα στο τατουάζ, μιας λόγχης που τρυπάει το σώμα, είναι η κηλίδα αίματος στο λευκό χιόνι, είναι και η ανεξίτηλη ηθική κηλίδα της “ατιμίας”, το κοινωνικό σημάδι στο κούτελο που φέρει κάποιος δηλαδή, για οποιονδήποτε λόγο,  είναι το στίγμα κάποιας νόσου, όπως της μεσογειακής αναιμίας, της ηπατίτιδας, αλλά είναι και το μικρότατο σημείο του χρόνου, επίσης είναι και η τελεία στα σημεία στίξης.

   Πολύ θριλερική μου φαίνεται η λέξη και είναι και μια λέξη τόσο μα τόσο συνηθισμένη!….

   Προέρχεται απ΄το αρχαίo ρήμα στίζω, που σημαίνει κεντώ, χαράσσω σημεία επί του σώματος, σημαδεύω δια εγκαύσεως, συνώνυμο του ρήματος νύσσω (τσιμπώ). Κι επειδή οι αρχαίοι έκαναν δερματοτοστιξία πάνω στο σώμα κάποιου (όχι στο δικό τους), είτε όταν ήθελαν να τον εξευτελίσουν, είτε για να έχουν αποδεικτικό στοιχείο ότι τους ανήκει, όπως μαρκάρουμε εμείς σήμερα τα ζώα, το ρήμα στίζω απέκτησε ήδη από την αρχαιότητα την αρνητική σημασία του στιγματίζω κάποιον προς όνειδος.

   Ο ιστορικός Ηρόδοτος αναφέρει, ότι το 480 π.Χ. κάποιοι Έλληνες εμήδισαν και το Συνέδριο των ελληνικών πόλεων αποφάσισε να τους τιμωρήσει παραδειγματικά, ενώ ο Ξέρξης διέταξε να τους στιγματίσουν με βασιλικά στίγματα. Ήταν προδότες εστιγμένοι.

    Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, οι Αθηναίοι μετά τη νίκη τους επί των Σαμίων, στιγμάτισαν τους αιχμαλώτους με “σάμαινα”, κεφάλι γουρουνιού, γνώρισμα του ναυτικού της Σάμου, και όταν αργότερα νίκησαν οι Σάμιοι τους Αθηναίους, στιγμάτισαν τους δικούς τους αιχμαλώτους με το κεφάλι της κουκουβάγιας. Το ίδιο συνέβη, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο,  και στους ηττημένους Αθηναίους της σικελικής εκστρατείας, όταν οι Συρακόσιοι στιγμάτισαν το μέτωπό τους με τη μορφή αλόγου πριν τους πουλήσουν για σκλάβους στα ορυχεία.

  Όταν κάποιος δούλος δραπέτευε και συλλαμβανόταν, σημαδευόταν για να εντοπίζεται όπου και να πάει, εκτός από το δούλο του Διογένη του Λαέρτιου, ο οποίος λέγεται ότι είπε: “Ένας δούλος μπορεί να ζήσει χωρίς τον Διογένη, ο Διογένης δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τον δούλο του;”

   Στους Σκύθες και τους Θράκες όμως, αναφέρει ο Ηρόδοτος, η δερματοστιξία (σημερινό τατουάζ) ήταν σημάδι ευγένειας και πλούτου. Στην Ανατολή, απ΄την άλλη, στιγμές εγχάραξης έφεραν οι ιερείς των ναών.

   Στιγμή, λοιπόν είναι το ανεξίτηλο σημείο, η κηλίδα, είτε αυτή είναι ηθική, είτε κοινωνική και ταξική, είτε θρησκευτική.

   Ταυτόχρονα στιγμή είναι  και το σμικρότατο σημείο επί παντός πράγματος, το πιο σημαντικό.. Είναι το “σημεῖον ἀμερές καὶ ἀδιάστατον”, “γεννητικόν” της γραμμής. Η στιγμή δηλώνει την οντότητα στο χώρο, που έχει μεν θέση, ύπαρξη, αλλά δεν έχει διαστάσεις, είναι αδιάστατη και συνεπώς μη μετρήσιμη. Εδώ ταυτίζεται με την έννοια του σημείου.

   Για τους Πυθαγόρειους το σημεῖον, είναι ένα από τα κεντρικά τέσσερα μεγέθη της κοσμοθεωρίας τους. Ο Πλάτωνας θα το αναφέρει ως ένα από τα τρία “αμέριστα” δείγματα πραγμάτων (μονάδα για την αριθμητική, σημείον για τη γεωμετρία, φθόγγος για τη μουσική), για να δηλώσει την αντίθεση στα “μεριστά”, αυτά που χωρίζονται σε μέρη. Ο Δημόκριτος θα μιλήσει για το άτομο. Ο Ευκλείδης στα “Στοιχεία”, θα ορίσει τη λέξη “σημειον” ως γεωμετρικό μέγεθος, περιορίζοντας την έννοια της “στιγμής” στη διάσταση του χώρου: “Σημεῖον ἔστιν, οὗ μέρος οὐθέν”, δηλαδή σημείο στο οποίο δεν υπάρχει κανένα μέρος.

   Στη διάσταση του χρόνου τώρα, στιγμή είναι επίσης το ελάχιστο διάστημα. Μάλλον δεν είναι διάστημα. Είναι αυτό που γεννάει τα χρονικά διαστήματα, ή ακόμη, αυτό που τα ενώνει. Η στιγμή γεννά ένα συμβάν, ή συνέχει το πριν και το μετά.

   Μετά από κάθε πρώτη, τελευταία, κακή, καλή κατάλληλη, κρίσιμη στιγμή, τίποτα πια δεν είναι το ίδιο όπως και πριν. Γιαυτό η στιγμή θα μπορούσε να είναι και το συνώνυμο της μεταβολής. Οι στιγμές χαράς, φρίκης, αγωνίας, πόνου, θαλπωρής,  στιγμές εφιαλτικές, ευτυχισμένες στιγμές, στιγμές ντροπής, ερωτικές, στιγμές που θα θέλαμε να κρατήσουν παντοτινά, ή αυτές που θα θέλαμε να μην είχαν υπάρξει ποτέ, λειτουργούν ως στοιχεία προώθησης του μύθου της ζωής μας και αποκτούν υποκειμενική και συναισθηματική διάρκεια. Μετά απ΄αυτές, η καθημερινότητά μας έχει λίγο έως πολύ μεταβληθεί κι εμείς προσαρμοσμένοι σ΄αυτήν, είμαστε κατάτι διαφορετικοί…

   Υπάρχουν και στιγμές δημιουργίας. Όταν τα εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα, έτσι ωσάν τσιμπήματα (στιγμές), προκαλούν την ψυχή και το πνεύμα και γινόμαστε ποιητές. Αυτές οι στιγμές, στις οποίες ο Όμηρος και ο Ησίοδος συναντήθηκαν με τη Μούσα, ο Σολωμός με κείνη τη γυναίκα που επήρε του ήλιου το δρόμο κρατώντας τη λύρα, ο Τίτος Πατρίκιος με την Ποίηση*, ο Κώστας Βαρώτσος με την Έμπνευση*, ο Μότσαρτ με την ενόραση, ο Τέσλα με τη διανοητική έλλαμψη και ο Καμύ με τον καλοκαιρινό ήλιο, είναι στιγμές ερωτικές, στιγμές  τέχνης, στιγμές δημιουργίας. Ωραίες στιγμές. (επιτέλους!). Στιγμές ψυχικής ανάτασης. Καθόλου τυχαίες όμως. Είναι αποτέλεσμα της συσσώρευσης προηγούμενων διαδοχικών στιγμών και μεταβολών που πλάθουν το είναι μας, μέσα σε μια μπερξονική χρονική ροή και τις οποίες ένας αόρατος στιγεύς σε μια δεδομένη στιγμή θα γονιμοποιήσει, καθιστώντας μας δημιουργούς, ποιητές ή καλλιτέχνες..

   *Τίτος Πατρίκιος “Σε βρίσκει η ποίηση” Κίχλη 2012. Ο Κώστας Βαρώτσος σε μια σχετικά πρόσφατη ομιλία του στο Tedx Πατρών, αναφέρθηκε σε όλες τις συγκεκριμένες στιγμές έμπνευσης που γέννησαν το κάθε έργο του ξεχωριστά. Ο Μίκης Θεοδωράκης τη στιγμή της έμπνευσης έγραφε τις νότες μέσα στο ταξί, στα πακέτα απ΄τα τσιγάρα.... Κι άλλοι κι άλλοι κι άλλοι...

   Υπάρχει όμως και η μία στιγμή. Αυτή η μοναδική. Χωρίς πληθυντικούς. Η κατάλληλη στιγμή, η κρίσιμη στιγμή, η ύστατη στιγμή, η τέλεια στιγμή, η τελευταία στιγμή…. Αυτή είναι και η πιο δύσκολη στιγμή. Η στιγμή των καθοριστικών επιλογών και αποφάσεων, ή η στιγμή του σχεδόν εξωτερικού αιτίου ή συμβάντος, η οποία όμως αναταράσσει ολόκληρο τον εσωτερικό μας κόσμο. Είναι η Στιγμή με σίγμα κεφαλαίο, παρόλο που μπορεί να ειπωθεί με διαφορετικούς επιθετικούς προσδιορισμούς. Αυτή σε πάει ή προς τα πάνω, ή προς τα κάτω. Δεν είναι απλώς μια μεταβολή, αλλά μάλλον κάτι σαν την αριστοτελική περιπέτεια: ἡ εἰς τὸ ἐναντίον τῶν πραττομένων μεταβολὴ…

  Και το θρίλερ συνεχίζεται, εφόσον στη στίξη, στιγμή ονομαζόταν η τελεία. Με την τελεία ή στιγμή, ολοκληρώνεται το νόημα της πρότασης. Ευτυχώς που προτάσεις συντάσσουμε πολλές και τα κεφάλαια στο μυθιστόρημα πληθαίνουν παρόλες τις μεταβολές ή και ανατροπές. Ίσως θα μπορούσαμε να συνάγουμε κι έναν ορισμό της ευ-τυχίας, σχετικό με τη δυνατότητα συνέχισης προτάσεων και ύπαρξης στιγμών, αναλογιζόμενοι εκείνη τη μία και μοναδική Στιγμή, που παρότι ελάχιστη, συμπεριλαμβάνει όλη τη θνητότητά μας.

   Η διαπίστωση των Pink Floyd ότι οι στιγμές που συνθέτουν μια πληκτική μέρα, οδηγούν στη συνειδητοποίηση, πως κάθε έτος που περνά, γίνεται πιο σύντομο, δεν μας βολεύει καθόλου και είναι καιρός ν΄αλλάξουμε διάθεση φτιάχνοντας ένα στιγμιαίο καφέ και ακούγοντας την Ελισάβετ Σπανού να τραγουδάει ότι ο χρόνος χωράει σε μια στιγμή γιατί σταματά στα μάτια σου και τότε αρχίζει η ζωή, ή τη Ρένα Κουμιώτη να θέλει να σταματήσει του ρολογιού τους δείκτες, τώρα που είμαστε αγκαλιά..

   Για άλλη μια φορά περί έρωτος ο λόγος. Είτε μας αρέσει, είτε όχι, εκεί πάντα θα καταλήγουμε!!!!