Ιστορία = συγχρονική διαχρονία, ή διαχρονική συγχρονία

Ιστορία δεν είναι η μελέτη του παρελθόντος, αλλά η συγχρονική διαχρονία, ή η διαχρονική συγχρονία…

Benedetto Crocce: “Κάθε ιστορία είναι μια σύγχρονη ιστορία”

Για να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε με την παραπάνω θέση του Κρότσε, θα πρέπει να ορίσουμε κατ΄αρχάς, δύο έννοιες, αυτήν της “ιστορίας” και αυτήν της “συγχρονίας” .

Η ετυμολογία της λέξης Ιστορία (από το αρχαίο ελληνικό ἵστωρ < εἴδω, οἶδα, = γνωρίζω δια της εμπειρίας και των αισθήσεων, βλέπω, «Ἡ ἐκ τῆς ἐρεύνης κι ἐξετάσεως κτηθεῖσα γνῶσις», εἰδήμων = αυτός που γνωρίζει καλά, έχοντας άμεση αντίληψη των πραγμάτων) και η ετυμολογία της λέξης Συγχρονία (= αυτό που δεν είναι ούτε προτερόχρονο, ούτε υστερόχρονο, αλλά συμβαδίζει με τον κάθε φορά παρόντα χρόνο,) καθιστά εντελώς συμβατή την έκφραση “σύγχρονη ιστορία”.

Έστω ιστορία = μελέτη παρελθόντος, σύμφωνα με τη γραμμική αντίληψη της ιστορίας του 19ου αιώνα από τους μεθοδιστές ιστορικούς, κατά τους οποίους η αντικειμενικότητα του ιστορικού, υφίσταται μόνο εφόσον η χρονική του  απόσταση με το ιστορικό αντικείμενο, είναι αρκετή, ώστε να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η ιδεολογική, πολιτική, συναισθηματική του εμπλοκή, και άρα η υποκειμενικότητα. Αυτή η αντίληψη δεν μπορεί να δικαιολογήσει την συγχρονικότητα, γιαυτό και το παραπάνω ιστορικό ρεύμα, δεν αποδεχόταν την ιστορική περίοδο της “σύγχρονης ιστορίας”, ως εκ φύσεως αντιφατικό μόρφωμα.

Όμως ο ίδιος ο Θουκυδίδης, ζώντας την εποχή της κυκλικής αντίληψης του χρόνου, έγραφε την ιστορία του σύγχρονού του Πελοποννησιακού Πολέμου στηριζόμενος μάλιστα μόνο σε μαρτυρίες και τεκμήρια τα οποία ο ίδιος μπορούσε να ελέγξει για την αλήθειά τους και προσδίδοντας στην ιστορία του και κοινωνικό χαρακτήρα, εφόσον την έγραφε για να βελτιωθούν οι επόμενες γενιές.

Έπειτα, μετά τον Ράνκε και πόσο μάλλον την καινοτόμα οπτική των Annales περί χρόνου, ιστορίας και αντικειμενικότητας, όπου το παρόν γίνεται κατανοητό μέσω του παρελθόντος και το παρελθόν προσεγγίζεται μόνο μέσα από την κατανόηση του παρόντος, η συγχρονικότητα της ιστορίας και η ρήση του Κρότσε, αποκτούν νόημα και ουσία.

Το κάθε διαδοχικό παρόν, συνίσταται στο σύνολο της παρελθοντικής του ιστορικής εμπειρίας. Αυτή η διαδικασία διαμορφώνει την κουλτούρα και τις συλλογικές ταυτότητες μέσα στις διαδοχικές συγχρονίες. Έτσι η κατανόηση του παρελθόντος δε θα ήταν δυνατή χωρίς τη γλώσσα της σύγχρονης κουλτούρας, και το παρόν δε θα ήταν κατανοητό, χωρίς τη μελέτη της “ιστορικής σημείωσης” στο χώρο και στον χρόνο. Αυτή η συγχρονική διαχρονία, ή η διαχρονική συγχρονία, ορίζει  εκ νέου την έννοια της ιστορίας, δικαιώνοντας τη ρήση του Κρότσε.

Συνακόλουθα, η έννοια της αντικειμενικότητας που έχει να κάνει με τη χρονική απόσταση του ιστορικού από το ιστορικό αντικείμενο, και το παρελθόν ως κλειστό ολοκληρωμένο, ανεξάρτητο σώμα, δεν υφίσταται έτσι όπως την ξέραμε από τους μεθοδιστές. Η αντικειμενικότητα τώρα, μετά τους Annales, έχει να κάνει με τη διαλεκτική σχέση του παρόντος προς κάθε παρελθοντική στιγμή και κατά συνέπεια, τη διαλεκτική σχέση του ιστορικού, με την ιστορική πολιτισμική σημείωση στο χρόνο και στο χώρο, δηλαδή με την ιστορία. Η διαδικασία αυτή θα συντελεστεί με τους συνεχείς προβληματισμούς του ιστορικού, οι οποίοι υπαγορεύονται τόσο από την επιστημονική του κατάρτιση, όσο και από την ικανότητα ενσυναίσθησής του.

Noiriel, Gerard, “Τί είναι σύγχρονη ιστορία” Gutenberg, Αθήνα 2005

Λιάκος, Αντώνης, «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;», Πόλις, Αθήνα 2007